Latxa eta karrantzako ardiak
Idiazabal Gazta egiteko ardi latxatik edo ardi karranzarretik lortutako esnea erabiltzen da. Honela, latxa ardia gure lurraldearen iparraldean hazi da, baita Nafarroako (Erronkari inguruan izan ezik, bertan Erronkariko Jatorri-Izendaduradun gazta egiten baita beste ardi mota batzuetako esnea erabilita) eta Arabako goialdean ere, eta karrantzakoa Enkarterrietan.
Honez gain, latxa ardia Euskal Herriko orografiara oso ondo egokitu den arraza dela esan dezakegu, lirainak eta arinak direnez oso ongi moldatu dira larreetako eremu malkartsuetara.
Txabola
Gauza jakina da artzainen bizimodua ez dela bizibide erraza. Ardiak mendiko goiko larreetan egoteko duen beharra dela eta, artzainak urteko hilabete batzuk (maiatzetik urri-azaro bitartekoak) mendian igaro behar izaten ditu. Horrela, bertan izaten du sasoi horretan bere etxea izango dena, “txabola” izenez ezagutzen dugun eraikuntza. Gaur egun txabolak, etxeekin ezberdintasunak badituzte ere, ondo eginak eta ongi horniturik daudela esan daiteke: ura guztiek dute eta askotan argi-indarra ere badute. Oraingo txabolak kale-etxe txikiak direla esan genezake.
Amaitzeko, duela ehun urteko txabolek eta gaur egungoek alderik badutela esan daiteke, eta horrek aldakuntzak izan dituztela esan nahi du, nahiz eta herri-lurretan daudenak erabiltzeko arauak berdintsuak izan.
Idiazabal Gazta Jatorri Izendapenaren jatorria
1987an sortu zen Idiazabal Jatorrizko Izenaren Kontseilua. Jatorri deituraren bitartez, ordurarte Hego Euskal Herrian bere kabuz, latxa ardiaren esnea erabiliz gazta egiten zuten artzainak bildu nahi zituzten, latxa ardia galtzeko zorian baitzegoen. Horrekin batera, ardi gaztaren inguruan egiten zen iruzurrari aurre egin nahi zitzaion, izan ere ardi esnez egindakoa zelakoan, bestelako gazta saltzen zuen hainbatek.
Idiazabal gazta, latxa ardiaren esne gordin hutsez egiten da, esne garbi eta osoarekin. Pasteurizatu gabea izan behar du. Gazta ontzeko bi eta sei hilabete arteko epea behar da. Gazta ketua edo ketu gabea izan daiteke, nahiz eta historikoki Idiazabalgo gazta definitzerakoan ketutakoari dagokiona izan.
Gidatutako kata
-
![]()
Ikustezko azterketa
- Forma
- Forma zilindriko eta homogeneoa
- Aurpegi lauak
- Gaza (gasa) marken arrastoak
- Azala
- Pitzadura gabea
- Kolore hori hits (itzalia, tristea) uniformea
- Iluna ketuetan
- Forma
-
![]()
Ebaketa eta aurkezpena
- Kolorea
- Homogeneoa
- Marfil eta lasto koloreko hori artekoa
- Forma
- Pitzadurarik gabea
- Batzuetan “begi” txiki antzekoak (puntito txuri batzuk)
- Kolorea
-
![]()
Dastatzea
- Usaimena
- Min ahula
- Mingots aldakorra (intentsitate hutsetik ertainera bitartekoa)
- Gozo aldakorra ( intentsitate hutsa edo ahula)
- Ke usaina ketuak direnean (intentsitate ertaina)
- Testura
- Elastikotasun ertaina
- Krematsutasun eta irmotasun ertaina
- Pikortasun ertaina
- Zaporea
- Gatzagi eta ardi esne helduarena
- Min ahula
- Gozo eta mingots ahula
- Mingostasunik gabea
- Gatza neurrian
- Kearena, ketuetan
- Bukaerako zaporea
- Zaporeak ahoan jarraitzen du
- Iraunkorra
- Nabarmena
- Usaimena
